MİKROELEMENTLER DEMİR

MİKRO ELEMENT Demir (Fe)

Demir, Dünya'da en çok noksanlığı görülen mikro-elementlerden birisidir. Türkiye topraklarında da çinko, bor ve demir noksanlığı başta gelir. Bunun başlıca nedenleri; Kireçli topraklar, yüksek toprak ve su pH'ı, yüksek

HCO3 konsantrasyonları ve topraktaki bitki besin elementlerinin düzensizliği yani farklı gübrelerin programsız ve yanlış uygulamaları diyebiliriz.

Fe bitkide az hareketlidir ve bitkinin solunumu bağlantılı olarak fotosentez işlemleri için gereklidir. Enzim faaliyetlerinde ve klorofil sentezinde önemli rol oynar.

Toprakta demir bulunsa da, alınabilirliğini etkileyen faktörler vardır. Toprak çözeltisinde farklı formlarda bulunur Fe+2 (ferrus) ve Fe+3 (ferric, düşük çözünürlük). Eğer ortamda oksijen varsa Fe+2 hızlı bir şekilde Fe+3 'e dönüşür. Bunun dışında genelde demir oksit, demir hidroksit ya da demir fosfat olarak bitkilerin alamayacağı formlarda bulunur.

Noksanlık belirtileri genç yapraklarda başlar. Genç yapraklar sararır damar araları yeşil kalır, Yeni büyüyen sürgünler ince ve bodur olur, meyve büyüklüğü azalır, ana damarların etrafında kahverengi lekeler belirir. İlerleyen safhalarda; yapraklar beyaza yakın renk alır ve damarlar da sararmaya başlar hatta fotosentez eksikliğinden dolayı geri ölümler görülebilir.

Şelat Nedir?

Kısaca şelat bir metali yarayışsız bileşik oluşumundan koruyan molekül yapısıdır. Şelatlar üç bileşenden oluşur. Kapsadıkları metal (Örnek; Fe+3), şelat maddesi (EDTA, DTPA, EDDHA, amino-asit, humik ? fulvik asit, sitratlar) ve ek iyon (Na+ ya da NH4+).Şelatlar kapsadıkları metali bitkinin kullanımına sunarlar fakat kendileri bitkiye girmezler.

Piyasada satılan birçok şelat formu vardır. Bunların kullanımı ve tercih nedenlerini, etkili oldukları pH aralıkları ve ekonomileri belirler. Bakır, mangan, çinko vb. mikro-elementlerde yaprak uygulamaları da göz önüne alınarak daha çok EDTA şelatı kullanılır.

Toprak uygulamalarında ise etkili olduğu pH aralığı en yüksek olan EDDHA şelatını tercih etmeliyiz ki yurdumuz topraklarının pH zaten birkaç bölge dışında yüksektir.

Şelatın topraktaki yarayışlılığını karşılaştıracak olursak, aşağıdaki tabloda demirin farklı şelat maddelerinde ve farklı pH değerlerindeki yarayışlılığını görebiliriz.

Ürün bitkilerimize yapacağımız demir uygulamalarında asidik topraklar ya da yaprak uygulamaları söz konusu ise tercihimiz Fe-EDTA'dan yana olmalıdır.

Fe-DTPA ise serada, kaya yünü, torf, perlit gibi topraksız üretim şartlarında ya da toprak pH'ı nötr olan topraklarda kullanılır. Fakat daha önce de belirttiğimiz gibi toprak uygulamalarında pH yüksek ise işlevini sürdürebilen Fe-EDDHA tercihimiz olmalıdır.Orto-Orto'nun Önemi

Demir şelatı gibi organik moleküller yapısal formüllerinde farklı yapısal bağlar ve farklı izomerler bulundururlar. EDDHA şelatı ise iki farklı izomer içerir; "para" ve "orto". Demirin altı tane birleşme noktası vardır. Demirin toprağın bağlayıcı etkilerinden tamamen korumalı olması için şelatın bu altı birleşme noktasının hepsini kaplaması gerekir. "Orto" izomerinde, demirin bütün bağlantı noktaları kapanmış ve böylece dış etmenlere karşı güçlü bir koruma sağlanmıştır. Para izomerinde ise, şelat demirin sadece beş bağ noktasını kaplamakta ve dolayısıyla dış etmenlere karşı "orto" izomerindeki kadar koruma sağlayamamaktadır. Bu nedenlerden dolayı söyleyebiliriz ki en fazla korumayı ve kaliteyi orto-orto izomeri sunmaktadır.


Yaygın olarak yaptığımız yanlışlardan birisi de Akdeniz topraklarının demirce zengin olduğunu düşünmemiz, toprak analizinde yeterli miktarda demir görülmesi, dolayısıyla ilave olarak bir demir uygulaması yapmamamızdır. Burada dikkat etmemiz gereken toprağımızın pH'ı ve içerdiği kalsiyum karbonat miktarıdır. Asıl önemli olan topraktaki demir miktarı değil, onu yarayışlı yapacak doğal işlemler ve şelat maddesidir. Toprak pH'ımız yüksek ise bitki demir alımında sorun yaşayacak demektir. Ayrıca analiz yaptırdığımız laboratuarın demir miktarını, toprakta bulunan demir miktarı olarak değil "toprakta bulunan alınabilir demir" olarak verdiğine dikkat etmemiz gerekir.

Demir şelat yardımıyla bitkiye sağlanmakta ve şelat maddesi toprakta kalmaktadır. Orto-orto şelatı topraktaki yarayışsız demiri bir miktar daha bitkiye elverişli duruma getirebilir ve orto-para'ya göre etkinlik süresini bir miktar daha uzatmış olur. Bu etkiye "iron shuttle effect" ya da "effect transporter" adı verilir.
En iyi sonuçlar için kaliteli ürünleri kullanmak gerekir. pH'ı yüksek toprak uygulamalarında orto-orto oranı yüksek ürünler tercih etmeliyiz.