SULAMA SUYU ANALİZ SONUÇLARI

Sulama amaçlı su kalitesinin değerlendirilmesi için dört temel kriter vardır:

• İletkenlik (EC) : Sudaki toplam çözünmüş katıların fazlalığı

• Sodyum adsorpsiyon oranı (SAR) : Sodyum (Na+) ile kalsiyum (Ca2+) ve magnezyum (Mg2+) iyonlarının oranı

• Artık sodyum karbonatlar (RSC) : Bikarbonat (HCO3−) ve karbonat (CO32−) anyonları konsantrasyonu.

• Bitkilerde toksisiteye neden olan eser elementlerin fazlalığı

SULAMA SUYUNDA TUZLULUK

Sulama suyunda tuzluluğun fazla olması, topraktaki nemin osmotik basıncını artırır ve bitki köklerinin suyu erişimi zorlaşır. Yani, tuzlu suyla sulanan tarladaki toprak, nemli gibi görünse de bitkiler solacaktır. Bunun nedeni, bitki köklerinin yüksek ozmotik potansiyeli nedeniyle topraktaki suyu çekememesidir. Böylelikle bitkiden terleme yoluyla kaybedilen su, topraktan takviye edilemez ve solma meydana gelir.

SULAMA SUYUNDA SODYUM Sulama suyunda sodyum kriteri, "sodyum adsorpsiyon oranı (SAR)" olarak ifade edilir. Sodyumun doğrudan toplam tuzluluğa katkıda bulunmasına ve meyve ağaçları gibi hassas mahsuller için toksik olabilmesine rağmen, yüksek sodyum konsantrasyonunun temel sorunu, toprağın fiziksel özellikleri üzerindeki etkisidir. Yani, yüksek sodyumlu sular toprak yapısının bozulmasına neden olur. Bu nedenle, orta ve uzun vadede toprak kalitesinin bozulması istenmiyorsa, SAR değeri >10 (mmol/l)-0.5 'ten büyük olan sularla toprağın sulanmaması önerilir. Yüksek SAR değerine sahip suyun sürekli kullanımı, toprağın fiziksel yapısında bozulmaya yol açar. Toprağın fiziksel yapısındaki bu bozulma, toprak kilinin dağılmasına ve toprağın kuruduğunda sertleşmesine ve sıkışmasına neden olur.

KARBONATLAR VE BİKARBONAT KONSANTRASYONU Karbonat (CO32−) ve bikarbonat (HCO3−) konsantrasyonu yüksek olan sular, toprağın nemi buharlaştığında kalsiyum karbonat (CaCO3) ve magnezyum karbonat (MgCO3) çökelme eğiliminde olacaktır. Bu durum, SAR değerinin artacağı ve sodyum iyonlarının nispi oranının da yükseleceği anlamına gelir. Diğer bir deyişle, sulama suyundaki sodyumun zarar potansiyelini, SAR değerinde belirtilenden daha yüksek bir seviyeye çıkaracağı anlamına gelir.

SULAMA SUYU SINIFLARI

Az Tuzlu Su (C1) : Tuzluluk yaratma ihtimali çok zayıf olup, hemen hemen her tip toprakta ve bitkilerin büyük bir kısmının sulanmasında güvenle kullanılabilir. Geçirgenliği çok fazla düşük olan topraklar hariç, normal sulama tedbirleri dışında herhangi bir tedbirin alınmasına gerek göstermez.

Orta Tuzlu Su (C2) : Sulama esnasında orta derecede bir tuz yıkanmasının sağlandığı hallerde kullanılabilir. Tuza karşı dayanıklılığı orta derecede olan bitkiler çoğunlukla tuzluluk kontrolü için özel tedbirler alınmasına gerek göstermeden yetiştirilebilir.

Yüksek Tuzlu Su (C3) : Drenajı kısıtlı sahalarda kullanılamaz. Drenajın iyi olması durumunda dahi tuza dayanıklı bitkilerin seçilmesi şart olup, tuzluluk kontrolü için özel tedbirlerin alınmasına gerek duyulabilir.

Çok Yüksek Tuzlu Su (C4) : Normal şartlar altında sulama suyu olarak kullanılmaya uygun değilse de, ender hallerde kullanılabilir. Bu takdirde, toprağın geçirgenliğinin gayet iyi olması, suyun yeterli miktarda yıkanma sağlayacak şekilde bol olarak veril mesi, drenajın iyi olması ve nihayet tuza dayanıklı bitkilerin seçilmesi şarttır.

Az Sodyumlu Su (S1) : Toprakta zararlı seviyede değişebilir sodyum teşekkülüne sebep olması ihtimali çok zayıf olup, hemen hemen her tip toprağın sulanmasında güvenle kullanılabilir. Yalnız kayısı, badem vs. gibi sodyuma karşı fazla hassas olan sert çekirdekli meyve ağaçlarının bünyelerine zararlı miktarda sodyum birikebilir.

Orta Sodyumlu Su (S3) : Katyon değişim kapasitesi yüksek, ince bünyeli topraklarda ve bilhassa yıkanmanın az olması halinde oldukça önemli bir sodyum tehlikesi doğurabilir. Toprakta yeteri miktarda Jips in mevcut olması durumunda bu tehlike söz konusu olmayabilir. Geçirgenliği iyi olan kaba bünyeli veya organik topraklarda nispeten tehlikesizce kullanılabilir.

Yüksek Sodyumlu Su (S3): Toprakların çoğu değişebilir sodyumun zararlı bir seviyeye yükselmesine neden olur. Kullanılması halinde, iyi drenaj şartlarının sağlanması, yeteri derecede yıkamanın temini ve toprağa organik madde verilmesi gibi özel tedbirlerin alınması zorunludur. Fazla miktarda Jips içeren topraklar için bir tehlike söz konusu olmayabilir. Toprağın değişebilir sodyum seviyesini düşürmek için bazı kimyasal metotların tatbiki (mesela toprağa ve suya jips atılması gibi ) iyi netice verirse de çok tuzlu sular için bu gibi tedbirlerden de fazla bir şey beklenemez.

Çok Yüksek Sodyumlu Su (S4) : Genellikle sulama suyu olarak kullanılmaya uygun değildir. Suyun tuzluluk derecesinin az veya orta seviyede olması halinde, sulama suyunun topraktaki kalsiyumu eritmesi suretiyle yahut da suya jips ilavesi gibi kimyasal metotların uygulanması ile bu gibi sulardan da yararlanmak mümkün olabilir.